કીર્તન મુક્તાવલી
(૧) સખી મેલી દે મનના મરોડને
‘માસ્ટર કી’નું દાન
બોચાસણ. તા. ૨૦/૨/૧૯૮૯ની રાત્રે ચંદ્રગ્રહણના સમૈયામાં પધારેલા પ્રમુખસ્વામી મહારાજે ‘સખી મેલી દે મનના મરોડને...’ કીર્તનના આધારે અનરાધાર વરસતાં જણાવ્યું:
“આપણે જરા કંઈક સેવા કરી હોય, કંઈક મોટાં કાર્ય આપણાથી થયાં હોય એટલે મનમાં થોડુંક આવી જાય કે: ‘આપણા વગર આ કામ થાત નહીં.’ પણ આ મરોડ આપણે મૂકવાનો છે. આપણા વગર બધું થઈ શકે એવું છે. આ તો ભગવાન છે. એ ગમે તે દ્વારા કામ લે. આપણી સેવા જાય. માટે બધું કાર્ય કરીએ તોય ‘આપણે કંઈ સમજતા નથી’ એમ માનીને દરેકનો ગુણ લેવો. અભિમાન ન રાખવું. ક્યારેય રિસામણાં-મનામણાં થાય નહીં. આ દેહના ટુકડે-ટુકડા થઈ જવા જોઈએ. એમાં આપણે બીજું કાંઈ માનવાનું નથી કે: ‘આપણને પૂછ્યું કે ના પૂછ્યું.’ આપણે ભગવાનને રાજી કરવા આવ્યા છીએ. પછી મૂંઝવણ શેની રહે? ‘બીજા બધા સારા છે’ એમ સમજીને કરવાનું, એટલે કોઈ જોડે રીસ ન થાય.
“સાધુતા આપણી શોભા છે. સાધુતા એટલે ખમવું, સહન કરવું. એમાં જે મજા ને આનંદ છે એવો બીજા કશામાં નથી. એ પ્રમાણે વર્તીએ તો ‘માસ્ટર કી’ આપણા હાથમાં આવી જાય. અત્યારે જુઓ, મહંત સ્વામી માસ્ટર કી લઈને બેઠા છે કે નહીં!? સહનશીલતા, ધીરજ અને શાંતિથી કામ લેવું. કોઠારી બાપા, ત્યાગવલ્લભ સ્વામી, વિવેકસાગર સ્વામી બધા માસ્ટર કી લઈને બેઠા છે. યોગીબાપા મળ્યા અને તેમના થકી માસ્ટર કી આપણને મળી ગઈ. યોગીબાપા એ માસ્ટર કી છે. સાથે સાથે આપણે સીતાજીની સમજણ પણ દૃઢ કરવી જોઈએ. આ પણ એક માસ્ટર કી છે.
“‘જેને આપણે રાજી કરવા આવ્યા છીએ, એ મને કહે છે એ મારા માટે સવા સો ટકા કબૂલ. એ રાજી થતા હોય તો મને ગમે એટલું દુઃખ આવે તોય શું?’ – આ ધ્રુવપાંખડી સામી દૃષ્ટિ રાખીને કામ કરવાનું છે. કંઈ પણ પ્રશ્ન થાય કે તરત આ ચાવી લગાવી દેવી. બ્રહ્માનંદ સ્વામીને માથે કેટલા પાટા પડ્યા! પણ જ્ઞાનકૂંચી હતી કે: ‘મહારાજને રીઝવવા છે,’ તો ભક્તિભાવ ઓછો ન થયો. સત્સંગ મૂકીને ચાલ્યા ન ગયા. એટલે આ બધી ચાવીઓ આપણને ઘણી આપી દીધી છે. વચનામૃતના પાને-પાને અને સ્વામીની વાતમાં વાતે-વાતે છે.
“આપણને હોદ્દા-અધિકાર મળ્યા હોય કે આપણામાં કંઈક આવડત હોય કે બે વાતો કરતાં આવડે – એ બધી એમની દયા ને કૃપા છે. આ તો માંગ્યાં ઘરેણાં છે. અહીંથી ઉતારીએ તો પછી કોઈ પૂછતું નથી. આ વિચાર આપણે હંમેશાં રાખવાનો છે. જે પ્રસંગ બને તેને તાત્કાલિક ભૂલવાનો છે. પણ એને આમળ્યા કરે, વીંટાળે, પછી મોટું ફીંડલું થાય ને મોટો ભાર થાય ને મંઈ દબાઈ જઈએ. વિચારમાં ને વિચારમાં ખલાસ થઈ જઈએ. પણ ‘કાંકરિયે ગયા જ નો’તા ને મેળો ભરાયો જ નો’તો...’ આપણા વગર એમને ચાલશે પણ આપણે એમના વગર નહીં ચાલે. માટે ભક્તિ રાખી ભગવાનને રાજી કરી લેવા.”
[બ્રહ્મસ્વરૂપ પ્રમુખસ્વામી મહારાજ: ભાગ ૬/૩૫૯]
(1) Sakhī melī de mannā maroḍne
The Master Key
Bochasan. February 2, 1989. During the lunar eclipse samaiyo celebration at night, Pramukh Swami Maharaj delivered a discourse based on the kirtan ‘Sakhi meli de mannā marodne...’:
“If we have done some slight sevā, or if we do something great, then one may form a thought in their mind: ‘Without me, this would not have been possible.’ But we should give up such thoughts. Anything can happen without us, because God will do what needs to be done through any means and through anyone. However, we lose out on our sevā. Hence, even if we do a lot, we should look at others’ virtues and believe I myself do not understand anything. One should not bear arrogance (of the self). One should not feel hurt. We came here to please God, so why would one experience anguish? Believe everyone is good so one does not develop a grudge against anyone.
“Exhibiting the qualities of a sadhu is what makes us look good. Sadhutā means to tolerate. The bliss in that is not anywhere else. If we behave as such, then the ‘master key’ is in our hands. Just look, does Mahant Swami not have the master key in his hands or not? One should work with tolerance, forbearance, and peacefully. Kothari Swami, Tyagvallabh Swami, and Viveksagar Swami all have the master key. We met Yogiji Maharaj and acquired the master key through him. Also, we should have an understanding like Sitaji - that is another master key.
“‘The one who we have come to please is the one who is telling me - I agree with him 125%. If he is pleased, so what if I encounter any amount of misery?’ We have to point our compass in this direction and do our sevā. If any problems arise, we have to use this master key (to remain happy). How many problems did Brahmanand Swami face? But he had the key of gnān - to please Maharaj. Therefore, his devotion did not diminish, nor did he leave Satsang. [Our gurus] have given us many such master keys. They are on every page in the Vachanamrut and the Swamini Vato.
“Even if we acquire a position or some authority, or if we possess some skill, or if we know how to deliver great speeches - all of this is due to God’s grace. These (skills we possess) are borrowed jewelry. Once we take them off, then no one cares. (i.e. all the skills we possess are due to God’s grace. If God takes them back, no one will be impressed with us.) We should keep this in mind at all times. Whatever mishap occurs should be forgotten immediately. But if we keep thinking about it, then it becomes a bigger burden and we get crushed. We lose ourselves in thoughts. However, we should forget it as if it never happened. God and the Sant can do without us, but we cannot do without them. Therefore, we should keep devotion and please God.”
[Brahmaswarup Pramukh Swami Maharaj: Part 6/359]
